جمع بندی سرم ها در برونر آب و الکترولیت 2022
💧 محلولهای وریدی: کلید حفظ تعادل مایعات بدن! 🔑
سلام به شما پرستارای آینده! 🌟 محلولهای وریدی (IV Fluids) از اون مباحثیه که هم تو بیمارستان هر روز باهاش سر و کار دارین، هم تو کنکور ارشد از نون شب واجبتره! پس بیاین با هم این مایعات نجاتبخش رو دقیق بشناسیم.
یادآوری: اسمولالیته پلاسمای خون انسان حدوداً 275-295 میلیاسمول بر کیلوگرم (mOsm/kg) است. این عدد رو به عنوان **نقطه مرجع** در نظر بگیرین.
🔵 1. محلولهای ایزوتونیک (Isotonic Solutions): رفقای خوب!
این محلولها اسمولالیتهای مشابه با پلاسمای خون دارن. یعنی وقتی وارد بدن میشن، باعث **تغییر حجم سلولها نمیشن** چون آب نه وارد سلول میشه و نه ازش خارج میشه. بیشتر برای جبران حجم داخل عروقی استفاده میشن.
محلولهایی با اسمولالیته مشابه پلاسمای خون (250-375 mOsm/kg). هدف اصلی: افزایش حجم مایع داخل عروقی (Intravascular volume) بدون شیفت مایعات بین بخشهای سلولی و خارج سلولی.
✨ مهمترین انواع و کاربردها:
- نرمال سالین 0.9% (Normal Saline – NS):
- اسم دیگر: سالین نرمال، 0.9% NaCl.
- اسمولالیته: 308 mOsm/L.
- **کاربرد:**
- تنها محلول سازگار با فرآوردههای خونی! (مهم برای کنکور)
- شوک هیپوولمیک، دهیدراسیون شدید، هیپوناترمی خفیف، کتواسیدوز دیابتی (DKA) در مراحل اولیه.
- **نکته پرستاری:** میتواند باعث **اسیدوز هایپرکلرمیک** (به دلیل افزایش کلر) و افزایش سدیم شود.
- رینگولاکتات (Lactated Ringer’s – LR):
- اسمولالیته: 273 mOsm/L.
- حاوی سدیم، کلر، پتاسیم، کلسیم و لاکتات.
- **کاربرد:**
- جبران حجم در سوختگیها، تروما، خونریزیهای شدید.
- شبیه به ترکیب الکترولیتی پلاسمای خون است (به جز نداشتن منیزیم و مقدار بیشتر کلر).
- **نکته پرستاری:**
- لاکتات در کبد به بیکربنات تبدیل میشود، بنابراین در بیماران با نارسایی کبدی نباید استفاده شود.
- در نارسایی کلیوی و هایپرکالمی با احتیاط (به دلیل وجود پتاسیم).
- دکستروز 5% در آب (D5W – Dextrose 5% in Water):
- اسمولالیته: 252 mOsm/L. (در بطری ایزوتونیکه)
- **نکته کنکوری:** به محض ورود به بدن، دکستروز متابولیزه میشود و این محلول عملاً تبدیل به **آب آزاد (Free Water)** میشود و مانند یک **محلول هیپوتونیک** عمل میکند!
- **کاربرد:** تأمین آب آزاد (برای دهیدراسیون داخل سلولی)، جلوگیری از کتوزیس (به دلیل قند).
🟢 2. محلولهای هیپوتونیک (Hypotonic Solutions): تورم سلولی!
اسمولالیته این محلولها کمتر از پلاسمای خونه. یعنی غلظت نمکشون کمه. وقتی وارد بدن میشن، آب از عروق به داخل سلولها (که غلظت بیشتری دارن) میره و باعث **تورم سلولها** میشه.
محلولهایی با اسمولالیته کمتر از پلاسمای خون (کمتر از 250 mOsm/kg). هدف اصلی: هیدراسیون سلولی (افزایش حجم داخل سلولی).
✨ مهمترین انواع و کاربردها:
- نرمال سالین 0.45% (Half-Normal Saline – 0.45% NaCl):
- اسمولالیته: 154 mOsm/L.
- **کاربرد:** برای جایگزینی آب آزاد در بیمارانی که دچار هایپرناترمی (سدیم بالا) یا دهیدراسیون داخل سلولی شدید هستند.
- **نکته پرستاری:** هرگز برای جبران حجم خون در شوک استفاده نشود! خطر افت فشار خون و ادم سلولی (به خصوص ادم مغزی).
🔴 3. محلولهای هیپرتونیک (Hypertonic Solutions): چروکیدگی سلولی!
اسمولالیته این محلولها بیشتر از پلاسمای خونه. یعنی غلظت نمکشون زیاده. وقتی وارد بدن میشن، آب از داخل سلولها (که غلظت کمتری دارن) به داخل عروق کشیده میشه و باعث **چروکیدگی سلولها** میشه.
محلولهایی با اسمولالیته بیشتر از پلاسمای خون (بیشتر از 375 mOsm/kg). هدف اصلی: کشیدن مایعات از فضای داخل سلولی و میانبافتی به داخل عروق.
✨ مهمترین انواع و کاربردها:
- نرمال سالین 3% یا 5% (Hypertonic Saline):
- اسمولالیته: 3% NS = 1026 mOsm/L.
- **کاربرد:** فقط در شرایط اورژانسی برای درمان **هایپوناترمی شدید و علامتدار** (که باعث ادم مغزی شده) استفاده میشود.
- **نکته پرستاری:** تزریق خیلی آهسته و با پایش دقیق سدیم سرم (حداکثر 12 mEq/L در 24 ساعت) تا از خطر **میلینولیز پونز (Osmotic Demyelination Syndrome – ODS)** جلوگیری شود.
- دکستروز 10% در آب (D10W):
- اسمولالیته: 505 mOsm/L.
- **کاربرد:** تأمین کالری و جلوگیری از کتوزیس در بیمارانی که نمیتوانند غذا بخورند.
- **سرمهای حاوی دکستروز بالا (مثل D5NS, D5LR, D5 0.45% NS):**
- این محلولها در بطری هیپرتونیک هستن، اما بعد از متابولیزه شدن دکستروز، تأثیر نهاییشون روی شیفت مایع میتونه متفاوت باشه. هدفشون معمولاً تأمین قند و جبران مایعات به صورت همزمانه.
💡 نکات پرستاری طلایی برای محلولهای وریدی (IV Fluids)
- ارزیابی دقیق بیمار: قبل و در حین انفوزیون مایعات، وضعیت قلبی عروقی، ریوی، کلیوی و عصبی بیمار را ارزیابی کنید.
- پایش الکترولیتها: به خصوص سدیم و پتاسیم سرم، برای جلوگیری از عوارض محلولها.
- پایش برونده ادراری: نشاندهنده وضعیت کلیوی و حجم مایعات بدن.
- پایش علائم اضافه بار مایعات (Fluid Overload): تنگی نفس، کراکل ریوی، ادم محیطی، افزایش وزن ناگهانی، JVD (اتساع ورید ژوگولار).
- پایش علائم دهیدراسیون (Dehydration): خشکی غشاهای مخاطی، کاهش تورگور پوست، افت فشار خون، تاکیکاردی.
- تزریق آهسته محلولهای هیپرتونیک: به دلیل خطر بالای شیفت ناگهانی مایعات و عوارض عصبی.
- هرگز مایعات هیپوتونیک را برای بیماران با افزایش فشار داخل جمجمه (ICP) یا سوختگیهای وسیع تجویز نکنید! (خطر ادم مغزی).
- **نرمال سالین 0.9% برای شستشوی رگ قبل و بعد از داروهای حساس** (مثل خون) ضروری است.
محلولهای وریدی مثل شمشیر دولبه میمونن؛ اگه درست استفاده بشن، نجاتبخش هستن، اگه نه، میتونن خطرناک باشن. دانش شما کلید مراقبت ایمن و مؤثره! 💖
📚 تست کنکوری: خودت رو بسنج!
سوال: کدام یک از محلولهای وریدی زیر، پس از ورود به بدن، به دلیل متابولیسم سریع قند، عملاً مانند یک محلول هیپوتونیک عمل میکند؟
- نرمال سالین 0.9%
- رینگولاکتات
- دکستروز 5% در آب (D5W)
- نرمال سالین 3%
پاسخ صحیح: ج) دکستروز 5% در آب (D5W).
توضیح تشریحی:
محلول **Dextrose 5% in Water (D5W)** اگرچه در بطری اسمولالیتهای نزدیک به پلاسمای خون دارد (حدود 252 mOsm/L) و در ابتدا به عنوان ایزوتونیک طبقهبندی میشود، اما به محض تزریق وریدی، دکستروز (قند) موجود در آن به سرعت توسط سلولها متابولیزه شده و مصرف میگردد.
پس از متابولیسم دکستروز، آنچه باقی میماند، عملاً **آب آزاد (Free Water)** است. این آب آزاد وارد فضای خارج سلولی شده و سپس به دلیل اسمولالیته پایینتر، از فضای خارج سلولی به داخل سلولها شیفت پیدا میکند. به همین دلیل، D5W در بدن مانند یک محلول هیپوتونیک عمل کرده و برای هیدراسیون داخل سلولی و درمان دهیدراسیون هایپرتونیک (مثلاً در هایپرناترمی) استفاده میشود.
- الف) **نرمال سالین 0.9%:** یک محلول ایزوتونیک است و عمدتاً در فضای داخل عروقی باقی میماند.
- ب) **رینگولاکتات:** یک محلول ایزوتونیک متعادل است و برای جبران حجم استفاده میشود.
- د) **نرمال سالین 3%:** یک محلول هیپرتونیک قوی است و آب را از سلولها به داخل عروق میکشد.
دانستن این نکته در مورد D5W برای کنکور ارشد و عملکرد بالینی بسیار حیاتی است.
با آرزوی موفقیت در کنکور و مسیر شغلی پرستاری! هر سوالی داشتی، بپرس. 🎓
دیدگاهتان را بنویسید